Nên ăn gì trước và sau khi uống thuốc là điều mà nhiều người bệnh quan tâm. Thường thì khi mua thuốc, trong các tờ hướng dẫn sử dụng thuốc đều có ghi thời gian dùng: trước, trong hay sau khi ăn, nhưng không bao giờ nhà sản xuất ghi rõ là ăn gì. Việc ăn gì trước, sau khi uống thuốc là điều rất quan trọng, vì thức ăn mà chúng ta sử dụng trong thời gian chữa trị có thể không chỉ làm thay đổi, mà còn làm cho tác dụng của nhiều loại thuốc thành con số không.
Việc ăn gì khi uống thuốc ảnh hưởng rất nhiều đến việc hiệu quả của thuốc chữa bệnh.
Dạ dày hấp thụ thuốc như thế nào?
– Thức ăn có khả năng bảo vệ niêm mạc dạ dày và ruột trước sự kích thích của thuốc, giúp tránh được nhiều bệnh đối với hệ tiêu hóa khi dùng thuốc kéo dài. Khi ăn trước khi uống thuóc, mỡ trong thức ăn làm giảm sự tiết dịch vị dạ dày, làm cho quá trình tiêu hóa thức ăn chậm đi, điều đó có nghĩa sau khi ăn, thuốc sẽ được hấp thu chậm hơn.
– Dịch tiêu hóa có ảnh hưởng mạnh đến quá trình biến đổi thuốc trong cơ thể. Khi đói, độ acid của dịch dạ dày thấp, cần uống những loại thuốc như glicozid chữa tim, cũng như những loại thuốc không kích thích niêm mạc dạ dày. Các thuốc uống khi đói thì được hấp thu nhanh hơn. Trong thời gian ăn, độ acid của dịch dạ dày rất cao, do đó ảnh hưởng đáng kể đến độ ổn định của thuốc và sự hấp thu chúng vào máu. Trong môi trường acid, tác dụng của erithromicin, lincomixin, hydrochlorid và các thuốc kháng sinh khác bị giảm một phần.
– Khi chữa bệnh bằng aspirin, cần ăn những thực phẩm có ít đạm, mỡ và các chất đường bột, nếu không sự hấp thu thuốc giảm đi hai lần. Còn các món cá có thể kích thích hiện tượng chảy máu. Hiệu quả trị liệu của các thuốc sulphanilamid bị suy giảm đáng kể hay mất hoàn toàn khi trong thực phẩm có acid folic (gan, thận, xà lách và bí đỏ).
– Các loại thuốc sulphamid, glicozid chữa bệnh tim và thuốc chống tắc nghẽn mạch máu rất giống về mặt hóa học so với protein. Do đó khi dùng chúng cần giảm lượng protein trong thức ăn (ăn ít thịt, gia cầm, cá, phô mai, đậu đỗ). Nhưng người bệnh không nên bỏ hoàn toàn các thực phẩm này, chỉ cần giảm bớt lượng sử dụng và tuân thủ nghiêm ngặt thời gian uống được nêu trong hướng dẫn hay do bác sĩ chỉ định.
– Việc chữa trị kéo dài bệnh thấp khớp bằng các thuốc salixilat và các thuốc không chứa steroid gây kích thích niêm mạc dạ dày và ruột, thậm chí cả hiện tượng xuất huyết. Những người bệnh như vậy cần có chế độ ăn kiêng nhẹ nhàng, loại bỏ thức ăn có chất xơ thô như rau và hoa quả sống, nấm, cũng như các thực phẩm nướng, rán, nước nấu thịt và cá.
Một số thực phẩm không được dùng khi uống thuốc:
– Sữa và các sản phẩm chế biến từ sữa: Sữa chứa khá nhiều canxi, thành phần củng cố răng và xương cốt. Tuy nhiên, trong thời gian uống thuốc kháng sinh, cần tạm kiêng hoặc hạn chế tối đa thói quen sử dụng sữa và các sản phẩm chế biến từ sữa (phô mai, sữa chua…)
Những phản ứng không mong muốn: Phản ứng với thuốc kháng sinh, canxi tạo ra muối canxi không tan trong nước. Hệ quả: thuốc chỉ được hấp thụ một phần qua hệ tiêu hóa hoặc hoàn toàn bị đào thải và hiệu quả bị suy giảm đáng kể, hoặc thậm chí không có.
Thời gian điều trị sẽ phải kéo dài và có thể không mang lại hiệu quả mong muốn. Nếu quá thèm, thí dụ sữa chua – cần uống tối thiểu vào quãng 2 giờ giữa lúc uống thuốc và bữa ăn.
– Nước hoa quả và nước chanh: Là nguồn cung cấp vitamin tuyệt vời cho cơ thể. Tuy nhiên không nên ăn hoặc uống nước ép hoa quả, nhất là nước bưởi, nước cam, nước chanh… trong thời gian đang uống thuốc chống dị ứng và đa số các biệt dược hạ mỡ máu.
Thỉnh thoảng có thể uống, song tối thiểu phải sau bữa ăn 2 giờ – trường hợp phải điều trị dài ngày.
Những phản ứng không mong muốn: Những loại quả trên (và nước ép) chứa flavonoid – hợp chất ảnh hưởng đến sự trao đổi chất những tân dược đã kể trong gan – có thể dẫn đến sự gia tăng thậm chí 3 – 5 lần nồng độ thuốc trong máu.
Nếu uống thuốc bằng nước hoa quả (nhất là nước bưởi) có thể xuất hiện tác dụng không mong muốn, trong đó có rối loạn nhịp tim, nhức đầu hoặc đột ngột giảm áp huyết. Vậy nên tốt nhất uống tất cả tân dược bằng nước đun sôi để nguội.
Không nên ăn hoặc uống nước ép hoa quả trong thời gian đang uống thuốc chống dị ứng.
– Chất béo có nguồn gốc động vật: Cơ thể chúng ta cần nó với số lượng không nhiều, trong đó để sản xuất hoóc môn (thí dụ estrogen) hoặc như chất xúc tác, giúp cơ thể hấp thụ những vitamin tan trong mỡ (A, D, E, K).
Tuy nhiên nếu uống thuốc hạ áp huyết và điều chỉnh loạn nhịp tim trong thời gian thực đơn chứa quá nhiều chất béo có nguồn gốc động vật (thí dụ thịt mỡ, mỡ lợn, bơ), chất béo dạng này sẽ làm gia tăng sự hấp thụ thuốc.
Phản ứng không mong muốn: Việc uống thuốc trợ tim ngay trước, trong thời gian hoặc ngay sau bữa ăn giàu mỡ động vật có thể dẫn đến tình trạng làm chậm nhịp tim hoặc tụt huyết áp. Trong điều trị mạn tính thỉnh thoảng có thể cho phép ăn món gì đó béo ngậy, tuy nhiên khi ấy cần phải uống thuốc vào thời điểm 1,5 giờ trước hoặc 2 giờ sau bữa ăn “phạm luật”.
– Nước chè: Không nên uống nước chè (nhất là chè đen, chè mạn, hạn chế tối đa chè xanh) trong thời gian phải uống viên sắt.
Phản ứng không mong muốn: Hợp chất tananh sẵn có trong chè kìm hãm khả năng hấp thu sắt của cơ thể. Vì thế uống nước chè trong thời gian cần bổ sung sắt sẽ kém hoặc không có hiệu quả. Trường hợp quá thèm, có thể uống vào thời điểm tối thiểu 1,5 giờ sau khi uống thuốc. Nên uống thuốc lúc đói bụng.
– Cà phê và đồ uống có cofein: Cà phê và những đồ uống kích thích này không phải là đồng minh của những loại thuốc sử dụng trong điều trị hen suyễn và viêm phế quản.
Phản ứng không mong muốn: Cà phê (và những đồ uống chứa cofein, thí dụ Coca-Cola) có thể làm gia tăng tác dụng của tân dược này.
Hợp chất teofiline có trong thuốc tác động lên cùng những thụ cảm trong hệ tim mạch, tương tự cofein. Uống cà phê và đồ uống chứa cofein trong thời gian uống thuốc hen suyễn và viêm phế quản có thể dẫn đến hiệu ứng quá liều: đau đầu, tâm trạng lo lắng, loạn nhịp tim. Trường hợp quá thèm, có thể uống một ly nhỏ (loãng)/ ngày xa thời điểm uống thuốc tối thiểu 60 phút.
– Chuối, lê tầu: Chúng giống nhau ở điểm gì? Chất tiramine. Càng chín, hợp chất này càng nhiều. Trong khi tiramine là “hắc tinh” của một số tân dược, trong đó có thuốc chống trầm cảm.
Phản ứng không mong muốn: Ăn chuối hoặc lê tầu ngay trước hoặc ngay sau lúc uống thuốc có thể dẫn đến tình trạng: tăng áp huyết, nhức đầu.
Tốt nhất nên uống thuốc với nước thường, nước lọc
– Không được dùng sữa để uống các thuốc có vỏ bọc chịu được acid (pankreatin, bixacodil), vì lớp vỏ bị hòa tan làm cho thuốc bị phân hủy khi chưa đến được vị trí cần thiết để hấp thu.Đặc biệt nguy hiểm là nước ép bưởi, nó có khả năng làm tăng hay thay đổi tác dụng của rất nhiều loại thuốc.
Đối với hầu hết các loại thuốc nên uống với nửa ly nước đun sôi để nguội và tốt hơn hết nên uống khi đứng.
Việc thiết lập một chế độ ăn uống đúng khi dùng những loại thuốc khác nhau có thể là yếu tố hỗ trợ tốt cho việc chữa bệnh, còn việc ăn uống vô nguyên tắc có khả năng làm tất cả sự chữa trị của bạn trở thành con số không, có khi còn gây hại cho cơ thể.
Theo Dược sĩ Trần Chung